Thảo luận về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật phòng chống thiên tai, Đại biểu Bùi Thanh Tùng, Phó trưởng Đoàn ĐBQH Hải Phòng đặt vấn đề về việc có đưa “cháy rừng” vào thành một loại hình thiên tai hay không? (sửa đổi bổ sung Điều 3 của Luật). Ông Tùng cho rằng: Đúng là cháy rừng có rất nhiều nguyên nhân. Trong nhiều trường hợp, cháy rừng là do con người gây ra. Tuy nhiên, theo ông Tùng, không thể phủ nhận, là cũng không ít vụ cháy rừng hoàn toàn do yếu tố tác động của thiên nhiên. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và sự nóng lên toàn cầu như hiện nay, vào mùa khô hay tình trạng thời tiết cực đoan, nắng nóng kéo dài gây nên sự mất nước, khô kiệt của thảm thực bì trong các cánh rừng, bề mặt đất nóng lên, gió lớn… gây nguy cơ tự cháy cũng ở mức rất cao (có thể ỏ mức cảnh báo cấp độ IV, V) và rất khó kiểm soát, phòng ngừa. Đặc biệt ở một số vùng có yếu tố đặc thù về địa chất, nơi có các nguồn khí metan tự nhiên trong lòng đất, khi trời nắng nóng nhiệt độ cao kéo dài, khí có thể tự phát cháy; hoặc những nơi có các mỏ kim loại hay các vùng rừng núi đá vôi, cường độ và tần suất sét cũng dày hơn, trong điều kiện cực đoan có thể gây cháy rừng tự nhiên.

Đại biểu Bùi Thanh Tùng (HP) phát biểu thảo luận trực tuyến về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng chống thiên tai 

    Đại biểu Bùi Thành Tùng dẫn chứng thêm: Thực tế ở vùng rừng của Vườn Quốc gia Cát Bà, huyện Cát Hải, nơi tôi đã từng công tác thường xuyên có hiện tượng này, chưa kể các tác động tự nhiên khác như nhiệt mặt trời, đá lăn sinh ra tia lửa, nổ đạn lân tinh… Đại biểu Bùi Thanh Tùng khẳng định: Ở nhiều quốc gia trên thế giới đều coi cháy rừng là thảm hoạ tự nhiên. Ở Việt Nam những năm gần đây, theo số liệu thống kê, có hàng nghìn ha rừng và rất nhiều vụ cháy rừng lớn do tác động của các yếu tố tự nhiên, gây thiệt hại không nhỏ.

   Theo đại biểu Bùi Thanh Tùng, trong trường hợp những vụ cháy rừng nghiêm trọng, nếu chỉ sử dụng lực lượng kiểm lâm và lực lượng phòng cháy chữa cháy thì sẽ không đủ sức khống chế, đặc biệt là ở các khu vực rừng có địa hình hiểm trở. Thực tế đối với những trường hợp như vậy, chính quyền địa phương phải huy động một lực lượng lớn để ứng phó, với những cơ chế huy động nguồn lực, bộ máy chỉ đạo, chỉ huy của Ban chỉ huy PCTT và tìm kiếm cứu nạn. Vì vậy theo ông Tùng, cháy rừng ở mức độ nghiêm trọng, dù là do nguyên nhân tự nhiên, hay các sự cố khác, cũng cần được xác định là một dạng thiên tai đặc thù, đồng thời trong dự thảo Luật cũng  đã giao Chính phủ quy định chi tiết các tiêu chí về quy mô để xác định cháy rừng là thiên tai.   

Về nguồn nhân lực cho phòng, chống thiên tai (tại khoản 3 Điều 1), Đại biểu Bùi Thanh Tùng cho biết đã tham gia tại Kỳ họp 8. Luật Phòng chống thiên tai hiện hành quy định “lực lượng dân quân tự vệ là lực lượng tại chỗ thực hiện nhiệm vụ phòng chống thiên tai theo phương án PCTT của địa phương và sự điều động của người có thẩm quyền”. Thực tế công tác phòng chống thiên tai ở các địa phương, nhất là trên địa bàn các xã ven biển, đảo hay vùng cao cho thấy, mỗi khi có bão, lũ, sạt lở đất hay cháy rừng, ngay từ giai đoạn đầu của thiên tai, trong khi chờ chi viện từ các lực lượng chuyên ngành ở cấp trên hỗ trợ, cấp ủy và chính quyền cấp xã phải huy động đội ngũ dân quân tự vệ cùng một lực lượng tại chỗ lớn hơn từ các tổ chức, đoàn thể mới đủ sức để triển khai các hoạt động ứng phó, đặc biệt trong các khâu sơ tán dân, tìm kiếm cứu nạn, sơ cấp cứu tại chỗ, giúp đỡ người già trẻ em, hộ đê… một cách nhanh nhất có thể.

Theo ông Tùng, thực tế hiện nay theo chỉ đạo của Chính phủ, đã có 8.386/11.162 xã (chiếm 75% số xã) có mô hình lực lượng xung kích phòng chống thiên tai cấp xã như nêu ở trên và hoạt động có hiệu quả. Chính vì vậy tôi đồng tình với sửa đổi, bổ sung trong dự thảo Luật lần này, đó là xác định “lực lượng xung kích phòng chống thiên tai cấp xã với nòng cốt là lực lượng dân quân tự vệ và các tổ chức, đoàn thể khác ở địa phương (hoạt động kiêm nhiệm), là lực lượng tại chỗ thực hiện nhiệm vụ phòng chống thiên tai”. Việc nâng cấp các quy định ở tầm các văn bản của Chính phủ lên thành Luật sẽ tạo điều kiện pháp lý tốt hơn cho việc tổ chức, huy động nguồn nhân lực cho công tác phòng chống thiên tai ở cấp cơ sở theo phương châm “bốn tại chỗ”, đồng thời cũng thể chế hóa những yêu cầu trong Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 24/3/2020 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai. Sau khi chỉnh lý, vai trò vị trí của lực lượng dân quân tự vệ trong dự thảo Luật đã thống nhất với quy định của Luật Quốc phòng, Luật Dân quân tự vệ năm 2019.

Đối với nguồn tài chính và ngân sách nhà nước cho phòng, chống thiên tai (quy định tại khoản 6 Điều 1), Đại biểu Bùi Thanh Tùng phả ánh: Theo quy định tại Khoản 6 Điều 1 của dự thảo Luật, sửa đổi, bổ sung một số khoản, điểm của Điều 9 Luật PTTT hiện hành thì nguồn tài chính cho phòng chống thiên tai đã được bổ sung gồm ngân sách hàng năm, dự phòng ngân sách nhà nước và Quỹ dự trữ tài chính. Việc bổ sung này khắc phục được một số bất cập trong Luật hiện hành về mức độ đáp ứng, tính kịp thời của việc sử dụng ngân sách hỗ trợ cho các khâu từ phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai.

Đại biểu Bùi Thanh Tùng cho biết, về việc bổ sung mục chi riêng trong mục lục ngân sách nhà nước cho phòng chống thiên tai để tập trung nguồn lực cho công tác quản lý nhà nước lĩnh vực này, đồng thời có căn cứ để huy động thêm các nguồn lực khác ngoài ngân sách nhà nước để bù đắp nguồn lực còn thiếu cho công tác phòng chống thiên tai ở địa phương. Đúng là theo Luật Ngân sách (Điều 26) thì nội dung này được quy định ở văn bản dưới luật. Tuy nhiên, việc hiện nay một số mục chi rất quan trọng như chi cho hoạt động ứng dụng tiến bộ KHCN ở cấp quận huyện và cơ sở, chi cho công tác phòng chống xâm hại trẻ em, và cả chi cho phòng chống thiên tai, đang được ghi chung vào mục chi khác, dẫn đến khó bố trí hoặc không được ưu tiên bố trí và không đáp ứng được yêu cầu, không được thể hiện chi tiết cụ thể gây nhầm lẫn trong quá trình thực hiện. Việc kiến nghị để bổ sung, điều chỉnh văn bản dưới luật thực tế có khó khăn và kéo dài. Vì vậy, ông Tùng kiến nghị Quốc hội xem xét sửa Điều 26 Luật Ngân sách, hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội có ý kiến với Chính phủ rà soát, chỉ đạo các ngành liên quan, quan tâm hơn trong công tác tham mưu về quy định bổ sung một số hạng mục chi đặc thù trong mục lục chi ngân sách ở các địa phương, đáp ứng kịp thời yêu cầu thực tiễn.

Về sử dụng cơ quan chuyên môn hiện có làm nhiệm vụ chuyên trách để tham mưu cho Ban chỉ huy PCTT và TKCN cấp tỉnh, ông Tùng cho biết: Tại Báo cáo giám sát số 1654/BC-UBKHCNMT14 của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường về việc thực hiện Luật Phòng, chống thiên tai đã nêu rõ: hoạt động của các Ban chỉ huy PCTT các cấp còn gặp nhiều khó khăn do đây là tổ chức kiêm nhiệm; bộ phận thường trực của các Ban này còn chưa được chuyên môn hóa, tổ chức thiếu tính ổn định; chất lượng công tác tham mưu còn hạn chế; thiếu cán bộ chuyên làm nhiệm vụ theo dõi, tổng hợp tham mưu xuyên suốt công tác PCTT. Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 24/3/2020 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai đã yêu cầu: “Kiện toàn hệ thống tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về công tác PCTT theo hướng tập trung, thống nhất, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, khắc phục tình trạng phân tán, chồng chéo. Nâng tầm hoạt động của cơ quan phòng chống thiên tại các cấp theo hướng chuyên trách”.

Về thực tế hiện nay: bộ phận này đã có (Văn phòng thường trực Ban chỉ huy PCTT và Tìm kiếm cứu nạn cấp tỉnh) nhưng hoạt động kiêm nhiệm, không đáp ứng được yêu cầu. Đại biểu Bùi Thanh Tùng kiến nghị cần có bộ phận chuyên trách PCTT làm nhiệm vụ văn phòng thường trực để theo dõi, tham mưu thường xuyên, liên tục cho Ban chỉ huy PCTT và TKCN cấp tỉnh; sử dụng chính đội ngũ cán bộ, công chức hiện có, đang kiêm nhiệm công tác phòng chống thiên tai tại Chi cục Thủy lợi, nên không làm tăng biên chế, bộ máy hành chính, phù hợp với điều kiện thực tế hiện nay; phù hợp với tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW, Nghị quyết 19-NQ/TW (như đã đưa vào khoản 23 Điều 1 của dự thảo Luật).

THẾ KHOA