Đạt nhiều kết quả quan trọng

          Trình bày Báo cáo kết quả thực hiện giám sát chuyên đề, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh, Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát cho biết: Nghị quyết số 43 được Quốc hội ban hành trong bối cảnh đặc biệt, khi dịch COVID-19 với những diễn biến hết sức phức tạp, khó lường, gây tác động tiêu cực nặng nề đến đời sống người dân và tình hình kinh tế - xã hội đất nước, với nhiều chính sách mạnh mẽ, quyết liệt, mang tính đặc thù, chưa từng có tiền lệ nhằm đạt “mục tiêu kép”: hỗ trợ công tác phòng, chống dịch COVID-19, hỗ trợ người dân và doanh nghiệp, giúp phục hồi và phát triển nền kinh tế sau đại dịch.   

 Giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, các cân đối lớn của nền kinh tế được bảo đảm; điều hành linh hoạt, phối hợp chặt chẽ, hài hòa giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ; việc huy động, phân bổ và điều hòa sử dụng vốn đầu tư công giúp đưa nguồn lực vào nền kinh tế hợp lý; lạm phát được kiềm chế, lãi suất, tỷ giá được điều hành phù hợp, ổn định; bội chi ngân sách, nợ công trong phạm vi Quốc hội cho phép và thấp hơn so với mức dự kiến. 

          Nhiều chính sách đi vào cuộc sống, phát huy hiệu quả kịp thời; các cơ chế đặc thù được Quốc hội thông qua đã phát huy hiệu quả, tăng cường trách nhiệm, năng lực điều hành, tính chủ động, sáng tạo của các Bộ, ngành, cơ quan Trung ương và địa phương, rút ngắn thời gian thực hiện, thúc đẩy tiến độ giải ngân vốn, bổ sung dòng tiền quan trọng, kịp thời cho nền kinh tế, đồng thời, phát huy hiệu quả các dự án đầu tư.

          Các dự án quan trọng quốc gia bao gồm: Dự án Sân bay Long Thành; các dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 và 2021 - 2025; dự án đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội; dự án đường Vành đai 3 Thành phố Hồ Chí Minh; dự án đường bộ cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột giai đoạn 1; dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu giai đoạn 1; dự án đường bộ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng giai đoạn 1.

           Đây là các dự án do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư nhằm đẩy mạnh triển khai một trong ba đột phá của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 – 2030 về xây dựng kết cấu hạ tầng. Thủ tướng Chính phủ đã thành lập Ban Chỉ đạo nhà nước các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành giao thông vận tải để giải quyết, tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện, đặc biệt trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, mỏ vật liệu đất đắp, cát đắp nền cho các dự án. Tiến độ chuẩn bị triển khai các dự án tuy chưa đáp ứng được yêu cầu của Chính phủ nhưng đã được rút ngắn đáng kể so với thực tế triển khai các dự án trước đây.

          Các dự án được Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành Trung ương và các tỉnh, thành phố quan tâm, chỉ đạo quyết liệt. Việc phân cấp đã tăng tính chủ động, gắn với trách nhiệm cụ thể. Đến nay, các dự án thành phần phân cấp cho địa phương làm cơ quan chủ quản đã triển khai cơ bản đáp ứng tiến độ yêu cầu và được bố trí đủ vốn ngân sách địa phương theo cam kết.

          Trong bối cảnh gặp nhiều khó khăn về vật liệu xây dựng và chịu tác động lớn của đại dịch COVID-19, Chính phủ đã chỉ đạo các cơ quan liên quan nỗ lực, cố gắng để hoàn thành đưa vào khai thác 635 km thuộc Dự án đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020, nâng tổng số chiều dài đường cao tốc cả nước lên 2.001 km. Cùng với các chính sách tài khóa kích cầu tiêu dùng của Nghị quyết số 43, các dự án quan trọng quốc gia đã thúc đẩy mạnh mẽ tổng cầu đầu tư của nền kinh tế, tạo động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng, phát triển kinh tế - xã hội. 

          Còn nhiều khó khăn, chậm trễ

          Tuy nhiên, qua giám sát cho thấy, công tác chuẩn bị đầu tư một số dự án chậm, chưa đảm bảo tính sẵn sàng để thực hiện, giải ngân vốn theo yêu cầu về thời hạn của Nghị quyết số 43. Tiến độ thực hiện và giải ngân vốn nhiều dự án không bảo đảm thời hạn quy định trong 2 năm 2022 – 2023. Đặc biệt, các dự án đầu tư trong lĩnh vực y tế, công nghệ thông tin có tiến độ rất chậm nên Chính phủ đã kiến nghị và được Quốc hội chấp thuận, cho kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân các dự án sử dụng vốn của Chương trình tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa 15. 

       Một số chính sách thực hiện không đạt kế hoạch, mục tiêu đề ra như: chính sách hỗ trợ lãi suất 2%/năm thông qua hệ thống các ngân hàng thương mại đạt tỷ lệ giải ngân thấp (chỉ đạt khoảng 3,05% kế hoạch); chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà cho người lao động (đạt 56% kế hoạch), phải chuyển nguồn để thực hiện chính sách khác.

          Chính sách hỗ trợ người dân, người lao động tại một số địa phương còn chậm, lúng túng; việc thẩm định và giải quyết chi trả kinh phí hỗ trợ cho đối tượng thụ hưởng gặp nhiều khó khăn, chậm so với yêu cầu đề ra. 

          Kiến nghị tiếp tục đơn giản hóa thủ tục

 Đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân (Bình Dương) cho biết, về y tế, Nghị quyết số 43 được kỳ vọng bố trí 145 dự án, tổng số vốn đầu tư gần 13,5 nghìn tỷ đồng để đầu tư, nâng cao chất lượng hệ thống y tế, nhất là y tế cơ sở, y tế dự phòng. Tuy nhiên, qua báo cáo giám sát cho thấy, tổng số giải ngân chỉ đạt khoảng 6,8 nghìn tỷ đồng, tương đương 48% với nhiều nguyên nhân đã được nêu ra trong Báo cáo giám sát, trong đó có nguyên nhân là do các cơ quan chức năng chưa kịp thời ban hành các tiêu chuẩn, định mức liên quan đến đầu tư công, nhất là tiêu chuẩn định mức đầu tư các dự án về y tế, không có cấu phần xây dựng, liên quan đến các gói đầu tư trang thiết bị y tế cho các bệnh viện, trung tâm y tế…. gây khó khăn cho các địa phương. 

 Đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân kiến nghị Chính phủ tổng kết, sửa đổi Luật Đầu tư công và các văn bản thi hành, xóa bỏ thủ tục không cần thiết để thực hiện đầu tư công ở nước ta nhanh chóng và hiệu quả nhất.

          Đại biểu cũng kiến nghị trong các dự thảo Nghị quyết lần này cần có phương án, thời gian cụ thể để giải quyết khó khăn cho từng lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực y tế và nghiên cứu hoàn thiện chế tài trong Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND.

          Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương), qua nghiên cứu báo cáo kết hợp với thực tiễn triển khai tổ chức giám sát nội dung này tại địa phương, đại biểu chỉ ra rằng việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hướng dẫn cụ thể thực hiện Nghị quyết 43 vẫn còn chậm. Nghị quyết 43 có thời hạn 2 năm thì mất đúng 01 cho công tác ban hành văn bản. Nhiều văn bản chậm từ 2 tháng đến 7 tháng.

Đại biểu nhấn mạnh, việc chậm, muộn ban hành văn bản quy phạm pháp luật này là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tỷ lệ giải ngân thấp, một số chính sách chưa đạt được mục tiêu đề ra, ảnh hưởng đến kết quả chung. Đại biểu đề nghị Quốc hội tiếp tục giám sát việc kiểm điểm trách nhiệm các tổ chức, cá nhân trong các tồn tại, hạn chế đã nêu. Chỉ khi nghiêm túc kiểm điểm, thì những hạn chế, tồn tại mới không lặp lại, nhất là việc chậm, muộn ban hành văn bản.

           Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng, những hạn chế trong tổ chức thực hiện cũng cần có nhiều giải pháp căn cơ, cốt lõi hơn để đạt được mục tiêu, chỉ tiêu, quan điểm của nghị quyết. 

          Theo đại biểu, phải khắc phục có hiệu quả công tác chuẩn bị đầu tư các dự án còn chậm. Đây là nguyên nhân chính của việc giải ngân thấp. Ngoài công tác giải phóng mặt bằng còn nhiều bất cập thì cần phải làm rõ các danh mục đầu tư trình Quốc hội chưa sát thực tế dẫn đến phải điều chỉnh nhiều lần, ảnh hưởng tới công tác phân bổ vốn, tiến độ thi công và giải ngân của các dự án...

          Về lâu dài, đối với các dự án có vốn đầu tư lớn cần phải quy hoạch từ đầu nguồn vật liệu, tránh việc đến lúc triển khai dự án phải mua lại dẫn đến đội chi phí lên cao. 

Đại biểu cũng cho rằng, cần làm rõ hơn việc phân cấp cho chính quyền cấp tỉnh có đủ năng lực làm cơ quan chủ quản thực hiện các đoạn, tuyến cao tốc đi qua địa bàn có gì khó khăn trong khâu điều hành. Đây là chính sách mới, chưa có tiền lệ nên cũng cần có thời gian thực hiện rút kinh nghiệm để nhân rộng.

          Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Bình Thuận) cho rằng, hạn chế lớn nhất khi thực hiện nghị quyết là việc không triển khai đúng hạn và đầy đủ các dự án, các gói ưu đãi khiến cho mục tiêu đề ra không đạt như kỳ vọng… 

           Thống nhất với những nguyên nhân mà Báo cáo của Đoàn giám sát đã nêu, nhưng theo đại biểu, nguyên nhân chủ yếu là yếu tố con người, bởi con người là chủ thể đề xuất ban hành chính sách, và cũng chính con người thực thi và triển khai chính sách trong thực tế. Con người là yếu tố quyết định chính sách thành công hay không. Hiện nay có tình trạng đùn đầy trách nhiệm, sợ sai, sợ trách nhiệm của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức trong thực thi công vụ dẫn đến việc giải quyết công việc chưa hiệu quả. Tình trạng này đã được nhắc đến nhiều lần nhưng vẫn chưa có chuyển biến.

Đại biểu nghị Quốc hội, Chính phủ có đánh giá một cách căn cơ, tìm đúng nguyên nhân và có giải pháp thật sự hiệu quả, trong đó có việc khảo sát, đánh giá lại việc thực hiện Nghị định 73 của Chính phủ về khuyến khích cán bộ dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung từ khi ban hành cho đến nay có cơ quan, đơn vị, địa phương nào đã áp dụng thực hiện và đem lại hiệu quả, để từ đó nhân rộng. Còn nếu qua khảo sát, đánh giá vẫn còn vướng mắc các địa phương, đơn vị chưa áp dụng thì cần có giải pháp hữu hiệu khắc phục tình trạng trên.

           Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội)  chỉ rõ, những vấn đề đang triển khai thực tế của các dự án có nhiều việc cần phải được thực hiện phù hợp với tình hình thực tiễn để có hiệu quả tốt hơn nhưng hiện chưa được quy định trong cơ chế, đặc thù nên nhiều dự án đang phải dừng lại để chờ đợi như dự án cao tốc Khánh Hòa – Buôn Mê Thuột. Hay như dự án đường Vành đại 4 Vùng Thủ đô Hà Nội thì phần khó khăn nhất như giải phóng mặt bằng lại làm nhanh, tuy nhiên công trình chính thì lại chưa triển khai được do chưa đấu thầu được.

Đại biểu cho rằng cần kêu gọi được nhà thầu có đủ năng lực, kêu gọi được các nhà đầu tư có đủ tiềm lực, thu hút được nhà đầu tư nước ngoài…Đại biểu đề nghị cần bổ sung vào Nghị quyết giám sát đối với dự án đường Vành đai 4 Vùng Thủ đô cho phép các nhà đầu tư trong nước được liên danh với nhà đầu tư nước ngoài, trong đó nhà đầu tư trong nước đứng đầu liên danh.

          Để khắc phục tình trạng cán bộ xơ cứng, không dám hành động vì sợ sai như hiện nay, đồng thời khuyến khích cán bộ thực thi công vụ năng động sáng tạo, đại biểu Hoàng Văn Cường đề nghị Quốc hội cần có một nghị quyết cho phép khi thực thi công vụ được phép vận dụng các quy định của pháp luật hoặc lựa chọn các quy định của pháp luật phù hợp nhất một cách linh hoạt, sáng tạo cho phù hợp với đối tượng, điều kiện, hoàn cảnh thực tế. Trước khi thực hiện phải lập kế hoạch hành động, trong đó chỉ rõ lý do, sự cần thiết phải vận dụng sáng tạo, báo cáo kế hoạch với cơ quan có thẩm quyền về cách làm. Kế hoạch này phải được cấp có thẩm quyền phê duyệt và có kiểm tra, giám sát việc thực hiện kế hoạch của người đề xuất./.

                                                                                                                           Hồng Thanh