Với nhiều tác đọng tiêu cực cả trong và ngoài nước, có thể nói chu kỳ tăng giá dịp cuối năm Nhâm Dần vừa qua xuất hiện khá sớm, xảy ra ngay trước tết Quý Mão nhiều tháng, khiến thị trường khó dự báo, trong bối cảnh thu nhập người dân còn bất ổn định.

          Đặc biệt là nguồn cung, một số sản phẩm khan hiếm do ảnh hưởng nguồn nguyên vật liệu nhập khẩu từ Trung Quốc. Chính vì vậy, từ hóa mỹ phẩm thiết yếu, thực phẩm chế biến, tiếp đến là các loại thực phẩm tươi sống liên tục nhấp nhổm theo hình “sin”.

          Cụ thể tính trong một tháng trước tết Nguyên đán, giá rau xanh tăng bình quân 50%, có loại tăng tới mấy lần, ví dụ như bí đao tăng tới 30.000 đồng/kg, đậu bắp 150.000 đồng/kg... Đến giáp tết, ngoài những loại rau củ quả được cung tại chỗ khá dồi dào, một số loại rau nhập từ nguồn bên ngoài rất khó kiếm tại các chợ truyền thống, vì người buôn ngại giá cao khó bán. Mà riêng rau xanh, khi giá đắt là chất lượng luôn kém lại không đồng nhất.

          Ở một diễn biến khác, dù mang tính thời vụ, nhưng việc tăng của các loại nông sản khô như măng miến, mộc nhĩ, nấm… với mức trên 20% ngay từ trước tết hàng tháng, cũng phản ánh sự bất thường. Không những thế, giá gạo các loại cũng đội lên bình quân 10%, sau nhiều năm rất ổn định.

          Theo ước lệ truyền thống, thị trường tết được tính từ dịp cúng ông Táo 23 tháng Chạp, kéo dài đến hết dịp cúng rằm tháng Giêng. Nhưng dịp cúng ông Táo năm nay thị trường bình lặng đến bất ngờ, chỉ đến hai ngày sau đó giá một số mặt hàng thiết yếu mới tăng, nhưng không đến nỗi đột biến.

          Bên cạnh một số mặt hàng tăng, lại có nhiều mặt hàng giảm mạnh ngược so với dự báo như rau xanh lao dốc tới 30%, thịt lợn các loại cũng giảm bình quân 5%, trong khi giá thủy sản và gia cầm cơ bản tăng giảm không đáng kể.

          Ở nông thôn, tái xuất hiện việc các gia đình chung nhau “đụng lợn”, tự chế biến giò chả, nem, chạo… tự cung và cả làm quà biếu, khiến cho giá các loại thịt và thực phẩm chế biến liên quan trong nội thành càng khó tiêu thụ

Đáng mừng là, những ngày cuối cùng của năm cũ, lượng hàng trong các siêu thị và chợ truyền thống đều tràn ngập, nhiều mặt hàng vốn dĩ tiềm ẩn nhiều nỗi lo trước đó đồng loạt giảm giá dưới các phương thức khuyến mại.

Trong đó kể cả những mặt hàng mọi năm gây sốt như bia, nước ngọt, bánh mứt kẹo thì năm nay cả quãng thời gian dài, loại tăng cao cũng chỉ đạt trên dưới 10%, kể cả rượu nhập khẩu cũng chỉ tăng giá bình quân 10% so với cùng kỳ năm trước.  

Theo một số chuyên gia thị trường, nguyên nhân lớn nhất dẫn đến tình cảnh giá nhiều mặt hàng lao dốc được cho là mức tiêu thụ giảm mạnh. Nhìn bằng mắt thường, khu vực siêu thị dù giữ sự ổn định tốt hơn bên ngoài, nhưng lượng khách đến cũng chỉ đạt mức trung bình, ít có cảnh quá tải. Một trong những điều đáng quan tâm, là thực phẩm đông lạnh giá rẻ tại các siêu thị cơ bản được tiêu thụ hết, cho thấy người tiêu dùng đã có sự lựa chọn tiết kiệm đáng kể, có thể sẽ mở đường cho việc phân chia lại thị trường trong thời gian tới.

          Một phân khúc đáng chú ý khác là thời tiết lại gây ra cho thị trường cây cảnh “kẻ khóc người cười”. Tại các vùng cây trước ngày cúng ông Táo, các lái đua nhau về mua sạch vườn, nhưng đợt rét đậm kéo dài đã không đem đến sự kỳ vọng như mong muốn, tình cảnh càng khó hơn khi gần đến tết lại xuất hiện mấy ngày nắng rát, làm cho các loại cây cảnh, hoa cảnh đều bị ảnh hưởng xấu.

          Ngay từ chiều 28 tết, đã xuất hiện tình trạng bán phá giá, có lô quất ở đường Võ Nguyên Giáp treo biển bán 150.000 đồng/cây (to nhỏ như nhau) cũng không bán hết. Loạt đào rao thuê từ 70.000 đồng đến 100.000 đồng/cây không cần đặt cọc cũng bị “thượng đế” thờ ơ.

          Nhiều loại cây quả cảnh được chế tác đặc biệt, cũng chỉ thu hút trí tò mò và sự đồn đoán, chứ tiêu thụ cũng thuộc diện èo ọt. Còn đào rừng thì bị vứt bỏ tràn ngâp trên các tuyến đường lớn như Lê Hồng Phong, Võ Nguyễn Giáp.

Nhìn chung, dù hoạt động theo sóng hình sin nhưng do nhiều nguyên nhân tác động nên thị trường hàng hóa tết năm nay cơ bản không có sự đột biến đến mức tiêu cực. Chỉ có điều sau tết, khu vực siêu thị đang mất điểm, vì sự kém linh hoạt trong điều chỉnh giá, cũng như chưa kịp tập trung nguồn hàng thế chỗ. Chất lượng hàng hóa tươi sống tại một số siêu thị chưa thực sự đáp ứng yêu cầu.         

Trong khi đó, khu vực chợ truyền thống năm nay lại khá phong phú về nguồn hàng, chất lượng cũng được cải thiện đáng kể,  kể cả những dịch vụ ăn uống vỉa hè cơ bản ổn định giá sau tết... những dấu hiệu này đáng hứa hẹn sự cân đối mới cho thị trường hàng tiêu dùng thiết yếu năm 2023.

Tuy nhiên, điều đáng lưu tâm là các nhóm hàng như hoa quả, thủy sản, dịch vụ phương tiện hành khách vẫn duy trì ở mức khá cao. Sau tết giá thủy sản tiếp tục tăng tới  so với trước và trong tết, một phần do sản lượng đánh bắt sụt giảm, một phần do năm nay nghỉ tết kéo dài, nhu cầu tiêu thụ cao hơn.

Hơn nữa, sau tết còn hai lý do tác động trực tiếp đến thị trường, đó là nhu cầu vì niềm tin “cúng cả năm không bằng Rằm tháng Giêng” và các hoạt động lễ hội, tín ngưỡng dày đặc kéo dài hết tháng Giêng. Đặc biệt là tinh thần “xả hơi” sau 3 năm bị ngưng trệ do dịch bệnh Covid-19.

Theo nhận xét của những người có kinh nghiệm, thói quen truyền thống cho thấy, hầu hết lượng hàng thiết yếu đã dồn vào dịp tết, thời tiết cũng không tốt cho việc phát triển các nguồn tươi sống thời điểm này, nên khoảng cách giữa nguồn cung và nguồn cầu chắc chắn sẽ bị nới rộng.

Đây chính là nỗi lo cho thị trường trong thời gian tới, nếu không có giải pháp bù đắp hiệu quả, thì việc bình ổn giá vẫn còn nhiều việc phải làm.

          Lê Minh Thắng