Quy định chặt chẽ về nghĩa vụ của người tiêu dùng

      Các đại biểu Quốc hội cơ bản đồng tình với việc ban hành Luật nhằm thể chế hóa Hiến pháp, phù hợp với sự phát triển của kinh tế - xã hội, khoa học công nghệ, khắc phục những tồn tại, hạn chế trong luật hiện hành; đánh giá cao quá trình tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật đã được tiến hành công phu, khoa học và cầu thị.

        Góp ý về nghĩa vụ của người tiêu dùng, đại biểu Cầm Thị Mẫn (Thanh Hóa) nêu rõ, khoản 1, Điều 5 dự thảo Luật quy định “Kiểm tra sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ trước khi nhận theo quy định của pháp luật; lựa chọn tiêu dùng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng”. Trong Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật đã giải thích và cho rằng việc kiểm tra sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ trước khi nhận là không bắt buộc đối với mọi trường hợp.

       Tuy nhiên, đại biểu lưu ý nội dung này cần được phân tích làm rõ để bảo đảm tính khả thi khi luật được ban hành, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên thực tế. Cụ thể, đối với hàng hóa, sản phẩm thì có thể kiểm tra được nhưng đối với dịch vụ thì chỉ khi sử dụng mới biết được chất lượng, vì vậy không thể quy định kiểm tra trước khi nhận đối với các dịch vụ nói chung. Mặt khác, người tiêu dùng có thể lựa chọn nguồn gốc, xuất xứ của sản phẩm theo nhãn mác, giấy chứng nhận còn với dịch vụ thì không thể xác định theo những tiêu chí này.

           Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Hải Dũng (Nam Định) cho rằng cần thống nhất cách hiểu “nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng” là gì, giải thích thêm quy định này để rõ nghĩa vụ cần tuân thủ của người tiêu dùng.

      Phân tích rõ việc xác định nhóm người tiêu dùng dễ bị tổn thương như trong dự thảo Luật còn mang tính liệt kê, một số đối tượng cụ thể có thể chưa đầy đủ, chưa bao quát hết, và càng liệt kê càng thiếu, đại biểu Trần Văn Tuấn (Bắc Giang) cho rằng, quy định như vậy dễ dẫn đến việc bỏ sót đối tượng, không có chính sách, biện pháp phù hợp. Vì vậy, cần sửa đổi, biên tập lại khoản 1 Điều 8 cho phù hợp theo hướng xác định mang tính bao quát một số nhóm người tiêu dùng dễ bị tổn thương.

        Đại biểu đề xuất có 4 nhóm gồm: người có kiến thức hiểu biết hạn chế; người khuyết tật; người nghèo, người thu nhập thấp; người sinh sống ở những nơi điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn. Trên cơ sở 4 nhóm đối tượng này, Chính phủ sẽ tiếp tục cụ thể hóa với các đối tượng người tiêu dùng dễ bị tổn thương với những chính sách phù hợp

                                                Cân nhắc việc công khai thông tin tổ chức, cá nhân kinh doanh bị kiện

           Điều 72, dự thảo Luật quy định: khi tổ chức xã hội tham gia bảo vệ người tiêu dùng vì mục đích công cộng khởi kiện vụ án dân sự có trách nhiệm thông báo công khai thông tin người khởi kiện, cá nhân tổ chức kinh doanh bị kiện, nội dung khởi kiện bằng hình thức trên các phương tiện thông tin đại chúng, trang thông tin điện tử của tổ chức xã hội và tại trụ sở của tổ chức xã hội…                    Cho ý kiến về quy định này, đại biểu Phan Thị Nguyệt Thu (Hà Tĩnh) đề nghị cân nhắc việc công khai thông tin tổ chức, cá nhân kinh doanh bị kiện lên phương tiện thông tin đại chúng. Đại biểu cho rằng, đây là vụ án dân sự có tranh chấp và được lựa chọn giải quyết bằng con đường khởi kiện, vì vậy các bên tham gia tố tụng phải tuân thủ quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định của Bộ Luật Tố tụng dân sự hiện hành.

     Ngoài ra, Bộ Luật Tố tụng dân sự hiện hành, Khoản 1, Điều 70 quy định đương sự có quyền và nghĩa vụ ngang nhau khi tham gia tố tụng; khoản 9, Điều 70, khoản 2 Điều 109 quy định đương sự có nghĩa vụ gửi tài liệu chứng cứ kèm theo bản sao đơn khởi kiện cho đương sự khác, trừ các chứng cứ tài liệu liên quan bí mật nhà nước, bí mật kinh doanh, bí mật nghề nghiệp; khoản 25 Điều 70 quy định đương sự không được lạm dụng quyền để gây khó khăn cho đương sự khác trong quá trình giải quyết tranh chấp.

     Theo đại biểu Phan Thị Nguyệt Thu, việc quyết định công khai thông tin, nội dung khởi kiện, tổ chức, cá nhân bị khởi kiện lên các phương tiện truyền thông đại chúng, trang thông tin điện tử của tổ chức xã hội và tại trụ sở của tổ chức xã hội tham gia bảo vệ người tiêu dùng là không phù hợp với pháp luật có liên quan, vừa ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh và uy tín của tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh bị kiện, nhất là trong điều kiện thời đại công nghệ thông tin toàn cầu như hiện nay.

       Mặt khác, khi khởi kiện có thể không được chấp nhận hoặc tổ chức cá nhân kinh doanh không có lỗi, hoặc được miễn trách nhiệm bồi thường. Trong khi đó, Bộ Luật Tố tụng dân sự hiện hành chỉ quy định các đương sự gửi cho đương sự khác đơn khởi kiện và các tài liệu chứng cứ kèm theo đơn trừ các chứng cứ tài liệu liên quan bí mật nhà nước, bí mật kinh doanh, bí mật nghề nghiệp.

      Trên cơ sở đó, đại biểu Phan Thị Nguyệt Thu đề nghị: cần đánh giá tác động trên thực tế quy định này để cân nhắc, tránh gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh hoặc các trường hợp lợi dụng quy định này để phát sinh cạnh tranh không lành mạnh giữa các tổ chức, cá nhân có hoạt động kinh doanh và đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ giữa Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các luật liên quan khác.

       Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hoà Bình cũng cho biết, khi tham gia các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, họ đều khuyến cáo việc nội luật hoá nghĩa vụ của bên thua. Người tiêu dùng hay trường hợp khác đi kiện thắng thì đương nhiên nhà sản xuất, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ phải bồi thường. Người tiêu dùng đi kiện không đúng, lợi dụng đi kiện làm ảnh hưởng uy tín, gây thiệt hại cho doanh nghiệp thì ta chưa đặt ra trách nhiệm, nghĩa vụ bên thua.

“Nhà sản xuất đúng đắn, nghiêm túc nhưng đi kiện rồi đưa lên mạng công khai. Đi kiện không có nghĩa người kiện đúng, nên việc đưa lên mạng công khai là vấn đề cần cân nhắc, vì ảnh hưởng quyền lợi, tuy tín doanh nghiệp, nhà sản xuất và liên quan nghĩa vụ của bên thua” – Chánh án TAND tối cao  Nguyễn Hoà Bình nhấn mạnh và đề nghị Quốc hội cân nhắc thêm.

                                                                    Giải quyết vụ án theo thủ tục rút gọn

     Một trong những nội dung nhận được nhiều ý kiến thảo luận của đại biểu Quốc hội liên quan quy định điều kiện giá trị giao dịch khi giải quyết tranh chấp tại tòa án.

         Chủ nhiệm Ủy ban KHCN và MT Lê Quang Huy cho biết, có ý kiến đề nghị cân nhắc quy định điều kiện giá trị giao dịch dưới 100 triệu đồng trong thủ tục rút gọn tại điểm c khoản 2 Điều 70; có ý kiến đề nghị bỏ quy định này vì các giao dịch mua bán hàng hóa tiêu dùng thông thường có giá trị lớn hơn 100 triệu đồng rất phổ biến, quy định như dự thảo sẽ khiến các giao dịch trên 100 triệu đồng không được áp dụng thủ tục rút gọn.

    Đại biểu Nguyễn Thị Thuỷ (Bắc Kạn)  cho biết, năm 2015 khi thảo luận về Bộ luật tố tụng dân sự, nhiều ý kiến phân vân về đề xuất 50 hay 70 triệu đồng thì áp dụng thủ tục rút gọn, nhưng rồi bỏ vì thấy không phù hợp thực tế.

    Đại biểu phân tích, tính phức tạp không phải giá trị tranh chấp lớn hay nhỏ mà quan trọng là tình tiết, chứng cứ vụ án có đầy đủ hay không. Có sản phẩm chỉ vài triệu đồng nhưng tình tiết phức tạp, chứng cứ không rõ ràng, các bên không thừa nhận cam kết khi mua bán thì khó áp dụng thủ tục rút gọn. Song, có vụ vài chục tỷ đồng nhưng các bên lập hợp đồng chặt chẽ, có biên bản giao hàng thì lại có thể áp dụng thủ tục rút gọn.

       Do đó, đại biểu cho rằng, khống chế điều kiện giá trị giao dịch dưới 100 triệu đồng là không phù hợp và  kiến nghị bỏ điều kiện giá trị tranh chấp, không hạn chế vụ án theo thủ tục rút gọn nếu các điều kiện thoả mãn.

     Đại biểu Phan Thị Nguyệt Thu (Hà Tĩnh) cho rằng, Khoản 1, Điều 317 Bộ Luật Tố tụng dân sự không hạn chế giá trị giao dịch là bao nhiêu khi giải quyết vụ án theo thủ tục rút gọn. Tuy nhiên, tại điểm c khoản 2 Điều 70 của dự thảo luật lại quy định thêm giá trị giao dịch dưới 100 triệu đồng là không phù hợp.

    Đại biểu Phan Thị Nguyệt Thu đánh giá bản chất của vụ án giải quyết theo thủ tục rút gọn là rút ngắn về thời gian, giảm thủ tục, không cần phải thu thập thêm tài liệu chứng cứ để giải quyết vụ án vì chứng cứ tài liệu đã rõ ràng, các bên đều đã thừa nhận nhằm tạo điều kiện để các bên giải quyết vụ án được nhanh chóng mà không phụ thuộc vào giá trị giao dịch là bao nhiêu.

          Phát biểu về nội dung này, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hoà Bình nhấn mạnh, Bộ luật Dân sự quy định thủ tục rút gọn tại Điều 37. Nếu các vụ án dân sự, trong đó vụ kiện liên quan người tiêu dùng thoả mãn điều kiện ở Điều 37 thì được áp dụng thủ tục rút gọn.

    Tuy nhiên, Bộ luật Dân sự có Điều 36 “mở đường” cho các luật khác có thể quy định áp dụng trình tự thủ tục rút gọn theo Bộ luật Tố tụng dân sự để giải quyết nhanh các vụ việc.

“Quy định như dự thảo tại Điều 70 là trích dẫn Điều 37 Bộ luật Dân sự nhưng đưa thêm 100 triệu đồng vào thì có đại biểu Quốc hội nói rằng hạn chế quyền của người tiêu dùng. Nhận định như thế là đúng” – Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hoà Bình nêu quan điểm.

     Chánh án TAND tối cao cũng thông tin, thế giới có quy định thủ tục giải quyết rất đơn giản với vụ án quy mô nhỏ (giá trị). Nếu trải qua sơ thẩm, phúc thẩm, tái thẩm thì chi phí giải quyết vụ án còn lớn hơn rất nhiều lần giá trị tranh chấp nên nhiều nước quy định giá trị tranh chấp để làm xã hội không mất công vào việc lặt vặt.

        “Hai người nợ nần 1-2 nghìn USD mà suốt ngày sơ thẩm, tái thẩm thì chi phí xã hội lớn” – Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hòa Bình đề nghị ban soạn thảo nghiên cứu thể hiện để tránh xung đột với Điều 37 của Bộ luật Dân sự cũng như có thể áp dụng thủ tục rút gọn đối với những vụ án không phức tạp./.

                                                                                                                               Hồng Thanh