Sự việc tại SCB đã được cảnh báo trước

           Đại biểu Mai Văn Hải (Thanh Hóa) đề nghị làm rõ vai trò, trách nhiệm của Kiểm toán Nhà nước đối với các vụ việc điển hình như ngân hàng SCB? Đại biểu Mai Văn Hải cho biết, theo thông tin đại chúng cho thấy nhiều công ty kiểm toán đã kiểm toán, báo cáo tài chính của SCB tuy nhiên không phát hiện ra được dấu hiệu bất thường tại ngân hàng này. Đại biểu đề nghị Tổng Kiểm toán cho biết vai trò, trách nhiệm của Kiểm toán Nhà nước đối với vụ việc của ngân hàng SCB vừa qua?

          Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn cho biết, như đã báo cáo, SCB bị truy tố và xét xử với 3 tội danh. Một là, thao túng thị trường chứng khoán; hai là chiếm đoạt tài sản; ba là nhận và đưa hối lộ.

          Việc này không liên quan gì đến Kiểm toán nhà nước, vì họ không thuộc đối tượng, không thuộc phạm vi và theo quy định của Luật Kiểm toán thì đây là công ty đại chúng và SCB thuộc đối tượng bắt buộc phải kiểm toán độc lập và trách nhiệm này thuộc về các doanh nghiệp kiểm toán độc lập đã cung cấp dịch vụ kiểm toán với kiểm toán báo cáo của SCB.

          Tham gia trả lời, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, về vấn đề SCB khi kiểm toán về Ngân hàng Nhà nước thì Kiểm toán Nhà nước mặc dù không kiểm toán SCB nhưng đã kiến nghị và lưu ý đối với SCB.

          Còn đối với kiểm toán độc lập giai đoạn 2012-2016, SCB đã thuê công ty kiểm toán nước ngoài là Ernst & Young thực hiện kiểm toán và năm 2017 cho đến năm 2019 thì công ty kiểm toán Deloitte cũng là công ty kiểm toán của nước ngoài thực hiện và đến giai đoạn 2020-2022 thì công ty kiểm toán KPMG thực hiện.

           Như vậy, trong quá trình thực hiện kiểm toán này thì có những thiếu sót, có những sai phạm hay có những vấn đề mà cơ quan điều tra và các cơ quan công tố đã điều tra xử lý vụ án.

          Trong thời gian sắp tới, với vai trò chức năng, nhiệm vụ và phạm vi công tác của mình được Chính phủ giao và luật định thì Bộ tiếp tục nâng cao chất lượng kiểm toán độc lập để phục vụ cho dịch vụ kiểm toán của các cơ quan, đơn vị cũng như các doanh nghiệp.

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, trong năm 2023, 2024 đã tiến hành thanh tra, kiểm tra 20 doanh nghiệp kiểm toán, trong đó đánh giá 11 doanh nghiệp kiểm toán độc lập đạt yêu cầu, còn có 7 doanh nghiệp không đạt yêu cầu, 1 doanh nghiệp thì yếu; đã tiến hành kiểm tra 62 hồ sơ kiểm toán thì có 16 hồ sơ đạt yêu cầu, 26 hồ sơ không đạt yêu cầu và 20 hồ sơ là yếu kém, từ đó đình chỉ 7 kiểm toán viên, nhắc nhở 21 kiểm toán viên và phê bình các công ty kiểm toán.

          Đến năm 2024, Bộ đưa ra kế hoạch sẽ thực hiện kiểm tra 20 cho đến 24 doanh nghiệp, trong đó có 8 doanh nghiệp kiểm toán các công ty có lợi ích công trong lĩnh vực chứng khoán. Như vậy, về phía Bộ Tài chính đã tập trung nâng cao chất lượng kiểm toán độc lập thông qua bồi dưỡng, tập huấn, thông qua cấp phép và thông qua công tác thanh tra và kiểm tra, thực hiện theo đúng quy định của pháp luật.

                   Giải pháp khắc phục tình trạng kết luận kiến nghị kiểm toán không thực hiện được

Đại biểu Nguyễn Danh Tú (Kiên Giang) đặt câu hỏi về giải pháp khắc phục tình trạng kết luận kiến nghị kiểm toán không thực hiện được? Đại biểu đề nghị Tổng Kiểm toán Nhà nước cho biết việc xem xét trách nhiệm đối với các kết luận kiến nghị kiểm toán chưa đúng quy định cũng như các giải pháp khắc phục tình trạng kết luận kiến nghị kiểm toán không thực hiện được do chính trách nhiệm của Kiểm toán Nhà nước?

          Tổng Kiểm toán Nhà nước cho biết, trong các nguyên nhân chậm thực hiện kết luận, kiến nghị của kiểm toán, lý do thứ nhất là kiến nghị của kiểm toán chưa tâm phục, khẩu phục và đơn vị được kiểm toán đang khiếu nại theo quy định của luật; thứ hai là có những kết luận, kiến nghị kiểm toán đúng nhưng không thể thực hiện được; thứ ba là đơn vị chưa thực hiện.

          Trong đó, đối với nguyên nhân kiến nghị chưa chính xác, chưa tâm phục, khẩu phục đang khiếu nại, thời gian tới Kiểm toán Nhà nước sẽ nâng cao chất lượng báo cáo kiểm toán. Trong đó, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý; nâng cao năng lực, trình độ của kiểm toán viên; tăng cường kiểm tra, giám sát; nêu cao trách nhiệm của người đứng đầu các đoàn kiểm toán.

           Đối với kiến nghị kiểm toán đến nay vẫn chưa thực hiện, do có những kiến nghị mà đơn vị được kiểm toán đã giải thể, phá sản, pháp nhân về hưu, chết hoặc mất tích.

Tổng Kiểm toán Nhà nước cho rằng đây cũng là một trong những tồn tại, hạn chế của Luật Kiểm toán đang tiến hành tổng kết theo chỉ đạo của Bộ Chính trị và Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh toàn khóa. Hy vọng sau khi Luật được sửa đổi, bổ sung sẽ khắc phục những tồn tại, hạn chế.

          Không nhân nhượng nếu phát hiện tham nhũng, tiêu cực

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Hà Nội) nêu, trong công cuộc phòng, chống tham nhũng, cơ quan Kiểm toán Nhà nước có vai trò, trách nhiệm đặc biệt quan trọng trong việc tham gia phát hiện và xử lý hành vi tham nhũng.

Những năm vừa qua, đất nước ta đã đạt được những thành tựu rất lớn trong công cuộc phòng, chống tham nhũng nhưng vẫn còn tồn tại tình trạng sợ sai, sợ trách nhiệm. Với vị trí là người đứng đầu một trong những cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng, đại biểu đề nghị Tổng Kiểm toán cho biết cần phải làm gì để một mặt xử lý nghiêm những hành vi tham nhũng, mặt khác vẫn nuôi dưỡng được niềm tin, bảo vệ được những người dám nghĩ, dám làm, mong muốn được cống hiến cho đất nước?

           Liên quan đến vấn đề tham nhũng, tiêu cực trong ngành kiểm toán, Tổng Kiểm toán Nhà nước thừa nhận có tình trạng tham nhũng tiêu cực, nhưng rất ít, đây chỉ là những “con sâu làm rầu nồi canh”. Kiểm toán Nhà nước kiên quyết loại bỏ những “con sâu” này để giữ được đạo đức chuẩn mực.

          Theo Tổng Kiểm toán Ngô Văn Tuấn, trong Điều 8 của Luật Kiểm toán cũng đã ghi rất rõ những hành vi không được làm, bị nghiêm cấm đối với Kiểm toán nhà nước, Kiểm toán viên nhà nước. Trong hoạt động của mình, kiểm toán có những chuẩn mực về công vụ. Trong thời gian tới, Kiểm toán nhà nước tiếp tục rà soát, hoàn thiện các văn bản để kiểm soát chặt chẽ hành vi nhũng nhiễu, tham nhũng, tiêu cực của những cá nhân trong thực hiện công vụ. Đồng thời tăng cường kiểm tra giám sát, xử lý nghiêm đối với những trường hợp này.

Tổng Kiểm toán Nhà nước nhận định, cơ chế hiện tại về quy trình, quy chế trong hoạt động kiểm toán cũng đã tương đối đầy đủ để kiểm soát tình trạng tiêu cực trong nội bộ ngành, tuy nhiên trong thời gian tới cần tiếp tục đẩy mạnh vai trò của thanh tra kiểm toán, thanh tra công vụ.

Đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi (Bến Tre) dẫn báo cáo cho thấy qua kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước chuyển 19 vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật cho cơ quan cảnh sát điều tra các cấp xem xét, xử lý. Báo cáo cũng tự đánh giá rằng Kiểm toán Nhà nước chỉ mới phát huy vai trò ở khía cạnh phòng ngừa, số vụ việc chuyển còn hạn chế. Do đó,  đại biểu đề nghị Tổng Kiểm toán làm rõ nguyên nhân và định hướng định hướng giải pháp khắc phục trong thời gian tới.

          Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn cho biết, từ 2019-2023 đã thực hiện kiểm toán và phát hành 1.345 báo cáo tài chính, trong đó kiến nghị chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra 19 vụ việc, với phương châm thận trọng, chín, rõ mới chuyển.

          Tổng Kiểm toán Nhà nước cũng nhấn mạnh một trong những nhiệm vụ rất được coi trọng là phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng để điều tra, đưa ra ánh sáng những hành vi tham nhũng, tiêu cực. Trong 5 năm, kiểm toán cung cấp 1.609 hồ sơ, báo cáo, tài liệu cho các cơ quan thanh tra, kiểm tra. Đây là tài liệu đầu vào giúp cho các cơ quan chức năng đẩy nhanh, hiệu quả hơn việc điều tra, truy tố, xét xử đối tượng tham nhũng, tiêu cực.

           Tổng Kiểm toán cũng cho biết, thời gian tới sẽ phối hợp kịp thời hơn, cung cấp tài liệu đầy đủ hơn, gắn với theo dõi, đôn đốc, nâng cao chất lượng báo cáo kiểm toán, phát hiện của kiểm toán rõ hơn, thuận lợi hơn cho các cơ quan chức năng, đưa ra ánh sáng vụ việc tham nhũng, tiêu cực.

          Theo đại biểu Hà Đức Minh (Lào Cai), qua kiểm toán phát hiện nhiều tồn tại, hạn chế cũng như sai phạm của các doanh nghiệp, dự án đầu tư, cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập.Trong trường hợp Kiểm toán Nhà nước vào thực hiện kiểm toán nhưng không phát hiện ra sai phạm, sau đó cơ quan khác phát hiện ra sai phạm thì trách nhiệm của của Kiểm toán Nhà nước sẽ như thế nào, việc xử lý trách nhiệm cá nhân hay trách nhiệm của cơ quan kiểm toán?”– đại biểu chất vấn.

          Tổng Kiểm toán Ngô Văn Tuấn nhấn mạnh, Điều 68 Luật PCTN, tiêu cực quy định rất rõ trách nhiệm của cơ quan thanh tra, kiểm toán, điều tra trong trường hợp này.

           Báo cáo kiểm toán đã phát hành không phát hiện sai phạm, khi cơ quan chức năng vào làm cùng nội dung, cùng kỳ kiểm toán mà phát hiện sai phạm thì cần phải làm rõ trách nhiệm, nếu có lỗi thì tùy theo mức vi phạm để xử lý theo trách nhiệm hình sự hay hành chính. Trách nhiệm cá nhân thì xử lý cá nhân, trách nhiệm tập thể thì xử lý tập thể.   Tuy nhiên, trong gần 30 năm hoạt động, Kiểm toán Nhà nước chưa có trường hợp nào phải xử lý như vậy.

          Đại biểu Triệu Thị Huyền (Yên Bái) đặt vấn đề, hiện nay mô hình tổ chức Kiểm tóa Nhà nước đang được phân theo khu vực, kiểm toán thường xuyên đối với một địa bàn. Mô hình tổ chức này có đảm bảo được tính độc lập, khách quan và liệu có nảy sinh tiêu cực trong mối quan hệ giữa kiểm toán khu vực và địa phương hay không, giải pháp của Kiểm toán Nhà nước cho vấn đề này là gì?- đại biểu chất vấn.

Tổng Kiểm toán Ngô Văn Tuấn cho biết, hiện Kiểm toán Nhà nước có trên 1800 biên chế được tổ chức theo 32 đơn vị, trong đó có 13 khu vực. Phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong ngành luôn là nhiệm vụ hàng đầu và quan trọng nhất.

Thực hiện Quy định số 131-QĐ/TW, ngày 27/10/2023 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật đảng và trong hoạt động thanh tra, kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước làm rất mạnh việc luân chuyển, điều động cán bộ. Từ 2-3 năm là phải luân chuyển, luân phiên. Như thế cũng hạn chế được quan hệ thân hữu, giúp phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

                                Phúc Sơn, Thuận An chủ yếu vi phạm về đấu thầu

          Đại biểu Trịnh Minh Bình (Vĩnh Long) nêu thực tế thời gian qua, các dự án đầu tư xây dựng đã được kiểm toán nhưng sau đó, các cơ quan chức năng vẫn phát hiện các sai phạm trong hoạt động đấu thầu. Đại biểu đề nghị Tổng Kiểm toán lý giải vấn đề này và giải pháp khắc phục thời gian tới.

          Theo Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn, theo quy định của pháp luật, Kiểm toán Nhà nước là cơ quan do Quốc hội thành lập, với chức năng đánh giá, kết luận, kiến nghị việc quản lý tài chính công, tài sản công.

          Đơn vị được kiểm toán là những đơn vị trực tiếp quản lý tài chính công, tài sản công. Luật cũng quy định rõ 12 nhóm đơn vị này.

Đề cập đến việc thời gian qua xảy ra một số vụ án lớn, liên quan đến việc đấu thầu, cụ thể là vụ án Tập đoàn Phúc Sơn, Tập đoàn Thuận An có sai sót trong đấu thầu, Tổng Kiểm toán khẳng định: 2 đơn vị này là doanh nghiệp không có vốn Nhà nước, nên họ không phải là đơn vị được kiểm toán.

Tuy nhiên, Tổng Kiểm toán cho biết,  2 tập đoàn này có liên quan đến việc sử dụng tài chính công, tài sản công với tư cách là nhà thầu. Vì vậy, Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán chủ đầu tư, ban quản lý dự án liên quan đến 2 tập đoàn này.

          Cụ thể, trong kiểm toán về đấu thầu, trên cơ sở hồ sơ tài liệu của ban quản lý dự án, chủ đầu tư cung cấp, Kiểm toán Nhà nước thu thập tài liệu, bằng chứng để kết luận tính trung thực, đúng đắn của báo cáo tài chính. Từ đó, xác định xem gọi thầu đúng không, hồ sơ thầu, chấm thầu, ký kết hợp đồng với nhà thầu như thế nào.

          Quá trình kiểm toán đã chỉ ra được những sai sót, kiến nghị xử lý tài chính, hoàn thiện văn bản, đặc biệt là kiến nghị xử lý trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan.

          Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường (Quảng Bình) cho rằng, từ các vụ án liên quan đến Tập đoàn Phúc Sơn, Thuận An và nhiều vụ án tham nhũng khác cho thấy có sự câu kết giữa doanh nghiệp khu vực ngoài Nhà nước với một số cán bộ, công chức trong các dự án đầu tư công để trục lợi tài sản của Nhà nước.

Tuy các doanh nghiệp khu vực ngoài Nhà nước không thuộc đối tượng kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước như Tổng Kiểm toán đã giải trình, nhưng những vụ việc này đều có liên quan đến sử dụng tài chính công, tài sản công, dự án đầu tư công.

Vì vậy, đại biểu đề nghị Tổng Kiểm toán Nhà nước cho biết có kiến nghị gì để Kiểm toán Nhà nước có thể tham gia phát hiện, phòng ngừa, ngăn chặn các vụ việc tương tự xảy ra trong thời gian tới.

          Tổng Kiểm toán Ngô Văn Tuấn nhắc lại việc Phúc Sơn và Thuận An đều là doanh nghiệp không có vốn nhà nước, không thuộc đối tượng được kiểm toán nhưng họ có đơn vị liên quan đến hoạt động kiểm toán.

          Riêng về Phúc Sơn, bị khởi tố liên quan đến chấp hành pháp luật về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng. Việc này hoàn toàn không liên quan đến hoạt động của Kiểm toán Nhà nước. Còn Thuận An vi phạm pháp luật về đấu thầu. Hoạt động của Kiểm toán Nhà nước đánh giá sự tuân thủ pháp luật và nội quy quy chế được kiểm toán.

          Trên cơ sở hồ sơ tài liệu do đơn vị được kiểm toán cung cấp (chủ đầu tư, nhà thầu), Kiểm toán Nhà nước rà soát lại toàn bộ quy trình thực hiện pháp luật và cũng đưa ra các kiến nghị.

Để kiểm toán tham gia sâu hơn vào quá trình điều tra, Tổng Kiểm toán Nhà nước cho biết thuật ngữ "kiểm toán điều tra" đã được đề cập từ năm 1946 trong các diễn đàn của Hiệp hội cơ quan kiểm toán quốc tế - các cơ quan kiểm toán tối cao (INTOSAI).

Sau gần 80 năm mới dừng ở mức độ tranh luận xem kiểm toán có nên thực hiện thêm chức năng điều tra hay không, có nên đi đến cùng hành vi phạm tội, truy tố. Hiện nay có rất ít cơ quan kiểm toán tối cao ở các nước phát triển thực hiện chức năng này. INTOSAI chưa bao giờ có hướng dẫn về việc này. Dưới góc độ Kiểm toán Nhà nước Việt Nam, sẽ cố gắng hoàn thành tròn chức năng đánh giá xác nhận, kết luận kiến nghị theo quy định của pháp luật, theo đúng kết luận của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng 'đúng vai, thuộc bài', 'thuộc bài, đúng vai' thì không bao giờ sai"- Tổng Kiểm toán Nhà nước nhấn mạnh./.

                                                                                                                            Hồng Thanh