Phát biểu khai mạc lễ hội, Phó Chủ tịch UBND huyện Thủy Nguyên Uông Minh Long nhấn mạnh: Cuộc đời và sự nghiệp của Trạng nguyên Lê Ích Mộc mãi là tấm gương sáng cho các thế hệ nối tiếp phấn đấu học tập, tự hào về tinh thần tự học, ý chí vượt khó để chiếm lĩnh đỉnh cao tri thức, phục vụ đất nước, phục vụ nhân dân của Quan Trạng.

Trải qua gần 5 thế kỷ, những đóng góp của Trạng nguyên đối với sự nghiệp giáo dục, đào tạo; việc hoằng pháp và chấn hưng Phật giáo; khuyến nông, khuyến lâm và làm thủy lợi… vẫn còn nguyên giá trị.

Được biết những năm qua, với tình cảm trân trọng, huyện Thủy Nguyên đã huy động các nguồn lực xã hội tập trung quy hoạch, trùng tu, tôn tạo Quần thể Di tích tưởng niệm Trạng nguyên Lê Ích Mộc; khôi phục lại rừng Lim mà Quan Trạng từng vun trồng; đồng thời thực hiện đưa vào phối thờ 17 vị Khoa bảng huyện Thủy Nguyên tại Nhà tưởng niệm, đưa quần thể di tích trở thành một trung tâm văn hóa có giá trị lịch sử, thẩm mỹ, một địa điểm du lịch hấp dẫn, góp phần tôn vinh xứng tầm vị thế và những đóng góp to lớn của Trạng nguyên.

Riêng năm nay, sau những năm bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, lễ hội kỷ niệm 485 năm ngày mất Trạng nguyên Lê Ích Mộc (1538 – 2023) được tổ chức một cách long trọng, chu đáo với quy mô cấp huyện diễn ra trong 3 ngày 4, 5 và 6-3-2023 (tức ngày 13,14,15 tháng 2 năm Quý Mão). Trước đó, ngày 4-3 đã diễn ra các chương trình Lễ cáo yết, tế khai hội cùng các hoạt động thể dục thể thao như: bóng đá, bóng chuyền hơi, cờ tướng; văn nghệ và trình diễn hoạt cảnh chèo tái hiện thân thế, sự nghiệp của Trạng nguyên.

Ngày 5-3, ngoài phần khai hội, lễ hội còn có các hoạt động Hội thi Viết Thư pháp; các hoạt động thể dục thể thao; trò chơi dân gian và chương trình biểu diễn của Đoàn chèo Hải Phòng…

Trạng nguyên Lê Ích Mộc người làng Thanh Lãng, huyện Thủy Đường, Hải Dương, nay thuộc xã Quảng Thanh, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng. Thủa nhỏ, gia cảnh bần hàn, Lê Ích Mộc phải đến ở nhờ chùa Diên Phúc của làng để học. Ông nổi tiếng thông minh và tài trí.

Mùa xuân năm Nhâm Tuất niên hiệu Cảnh Thống 5 (1502) đời Lê Hiến Tông, triều đình mở hội thi kén người tài. Khoa thi năm ấy đỗ 61 người, ông vượt lên đỗ đầu khoa - đỗ Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ nhất danh (tức Trạng nguyên). Ra làm quan, ông trải thăng đến chức Tả Thị Lang.

Sau khi trí sĩ, ông về quê tiếp tục nghiên cứu đạo Phật, bỏ tiền ra tu sửa mở mang chùa Ráng, hưng công xây dựng nhiều chùa và mở trường dạy học đào tạo nhân tài cho quê hương.

Năm 1538, Lê Ích Mộc qua đời, hưởng thọ 80 tuổi. Sau khi ông mất, nhân dân Thanh Lãng và nhiều nơi lập đền miếu tôn thờ, đời đời hương khói, cúng tế.

THỦY NGUYÊN