Sau 7 năm (kể từ ngày 23/10/2017) nỗ lực chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) nhằm gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” của EC của Việt Nam đã đạt được những kết quả rất đáng ghi nhận. Tuy nhiên, đến thời điểm này, vẫn còn một số nhiệm vụ cần được tăng tốc theo khuyến nghị của EC.

          Trước hết cần phải kể đến tình trạng tàu cá vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Theo thống kê, từ đầu năm 2024 đến nay, cả nước vẫn xảy ra 61 tàu/418 ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý; tăng 12 tàu/16 ngư dân so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, cơ quan chức năng mới xác minh được 38/61 tàu (chiếm 62,3%), tập trung chủ yếu ở các tỉnh như: Kiên Giang (22/38 tàu, chiếm 57,9%), Bình Định (10/38 tàu, chiếm 26,3%)… Hiện còn 23/61 tàu (chiếm 37,8%) chưa xác minh được do các chủ tàu cố tình sử dụng số đăng ký giả, xóa số đăng ký hoặc tàu cá mua bán, chuyển nhượng chưa sang tên đổi chủ. Cùng với đó, lực lượng chức năng trong nước cũng đã phát hiện, bắt giữ, xử lý 20 tàu vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài tại các tỉnh Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng…

Bên cạnh đó, công tác đăng ký, cấp giấy phép khai thác thủy sản, tính đến nay trung bình cả nước mới có khoảng 91,6% (77.717/84.752 tàu) đăng ký tàu cá được cập nhật trên Cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia; cấp giấy phép khai thác thủy sản còn hạn mới đạt khoảng 75,1% (58.360/77.717 tàu). Các địa phương ven biển còn 7.035 tàu “3 không”; tình trạng mua bán, chuyển nhượng, sang tên đổi chủ tàu cá không thực hiện thủ tục xóa đăng ký, đăng ký lại tàu cá trong tỉnh và giữa các tỉnh vẫn diễn ra thường xuyên.

Trong khi đó, công tác theo dõi, kiểm soát và giám sát hoạt động tàu cá trên biển, xuất nhập bến, ra vào cảng tại nhiều địa phương còn chưa được thực hiện nghiêm theo quy định. Sản lượng thủy sản khai thác được giám sát phục vụ cho công tác truy xuất nguồn gốc tỉ lệ còn thấp.

Đáng chú ý, từ sau đợt thanh tra lần thứ 4 đến nay, lực lượng chức năng đã phát hiện, xử lý tổng cộng 466 tàu cá từ 15m trở lên vượt ranh giới cho phép trên biển; 20.616 tàu mất kết nối trên 6h đến dưới 10 ngày trên biển và 6.877 tàu mất kết nối quá 10 ngày trên biển.

Tình trạng tàu cá vi phạm hoạt động sai vùng xảy ra thường xuyên, chiếm số lượng lớn; đặc biệt tại các tỉnh phía Bắc như: Thái Bình, Nghệ An, Hà Tĩnh… và các tỉnh có số lượng lớn nghề lưới kéo như: Bến Tre, Tiền Giang, Bình Thuận, Kiên Giang… Cả nước cũng mới theo dõi, giám sát được khoảng 40% hoạt động của tàu cá ra vào cảng, khoảng 30% sản lượng thủy sản khai thác được giám sát qua cảng.

Trong đó, có một số địa phương tỷ lệ giám sát sản lượng thủy sản khai thác đạt rất thấp, dưới 5%. Ở một số địa phương vẫn còn tình trạng tàu cá không đủ điều kiện vẫn ra vào cảng, xuất nhập bến tham gia hoạt động khai thác thủy sản. Tình trạng tàu cá không cập cảng bốc dỡ sản phẩm thủy sản khai thác tiếp tục diễn ra tại nhiều địa phương. Chất lượng nhật ký khai thác vẫn chưa đảm bảo.

Mặt khác, sau đợt thanh tra lần thứ 4 đến nay, lực lượng chức năng mới tiến hành xử phạt một số hành vi khai thác IUU. Cụ thể, đối với các trường hợp tàu cá mất kết nối VMS, mới xử phạt được 44/2.523 trường hợp (đạt khoảng 1,7%) khối tàu từ 24m trở lên; khối tàu từ 15m đến dưới 24m mới xử phạt được 721/24.970 trường hợp (đạt khoảng 2,9%). Đối với khối tàu từ 15m đến dưới 24m mới xử phạt vi phạm ngắt kết nối VMS được 663 trường hợp, đạt khoảng 0,3%.

Theo đánh giá của Ban Chỉ đạo Quốc gia về chống khai thác IUU, nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do người đứng đầu tại một số địa phương chưa thật sự quan tâm trong lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU. Trong thi hành công vụ, thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp được giao, còn một số tổ chức, cá nhân chưa thực sự vào cuộc một cách quyết liệt.

Trong khi đó, một bộ phận ngư dân vì lợi ích kinh tế mà bất chấp quy định pháp luật, cố tình dùng mọi thủ đoạn để tiến hành khai thác IUU. Việc bố trí nguồn lực, sự phối hợp giữa các lực lượng chức năng tại địa phương trong việc theo dõi, kiểm soát hoạt động tàu cá, xử lý các trường hợp vi phạm chưa chặt chẽ; mức độ thi hành xử phạt còn rất ít chưa đủ sức răn đe… Những nguyên nhân trên dẫn đến kết quả triển khai các khuyến nghị của EC tại một số địa phương chuyển biến chậm.

Trước thực tế trên, các ban, bộ, ngành, địa phương đang gấp rút triển khai đồng bộ các giải pháp, khẩn trương khắc phục các tồn tại, hạn chế nhằm tạo sự chuyển biến đột phá trong công tác chống khai thác IUU, phấn đấu gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” của EC tại đợt thanh tra lần thứ 5 sắp tới.

Trong đó, Bộ Quốc phòng chủ trì, phối hợp với các địa phương, các bộ, ngành có liên quan thực hiện quyết liệt hơn nữa các giải pháp ngăn chặn, xử lý tàu cá vi phạm khai thác IUU ở vùng biển nước ngoài và siết chặt tuần tra, kiểm tra, kiểm soát tại các vùng biển giáp ranh với các nước thường có tàu cá Việt Nam vi phạm khai thác IUU. Đồng thời, Bộ chỉ đạo các lực lượng chức năng trực thuộc có liên quan kết nối, chia sẻ đồng bộ, kịp thời dữ liệu kiểm soát hoạt động tàu cá trên biển, tàu cá xuất nhập bến cho các địa phương...

Riêng Bộ Công an chỉ đạo lực lượng Công an 28 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển bám sát các địa bàn trọng điểm, điều tra, truy tố các tổ chức, cá nhân môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân đi khai thác IUU ở vùng biển nước ngoài; các hành vi vi phạm ngắt, gửi thiết bị VMS để đi khai thác IUU ở vùng biển nước ngoài theo Nghị quyết số 04/2024/NQ-HĐTP ngày 12/6/2024 của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao.

Các bộ, ngành, địa phương thời gian tới sẽ tập trung cao điểm nguồn lực, tăng cường lực lượng Công an, biên phòng phối hợp với chính quyền cơ sở (xã/phường/thị trấn) tại các địa bàn trọng điểm để ngăn chặn ngay từ trong bờ tàu cá có ý định đi khai thác IUU nhằm góp phần ngăn chặn, chấm dứt tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Đây chính là điều kiện tiên quyết để EC xem xét gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” cho hải sản khai thác của Việt Nam.

Bình Huệ                                                                                       

• Triển khai kết luận của Ban cán sự Đảng Bộ NN&PTNT về nhiệm vụ, giải pháp chống khai thác IUU trên địa bàn Hải Phòng
• Đẩy mạnh tuyên truyền Chương trình hành động số 39-CTr/ĐUCA của Đảng ủy Công an Trung ương về chống khai thác IUU
• Đẩy mạnh triển khai Nghị quyết 52 của Chính phủ về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác IUU, phát triển bền vững ngành thủy sản
• Quyết liệt triển khai các giải pháp chống khai thác IUU
• Gỡ thẻ vàng IUU Nhiệm vụ quan trọng, cấp bách và có ý nghĩa lâu dài
• Mở đợt cao điểm chống khai thác IUU từ nay đến tháng 4/2024