Các ngoại trưởng ASEAN họp tại Phnom Penh

Trước đó, cũng tại Phnom Penh, các ngoại trưởng ASEAN đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về những diễn biến gần đây trên biển Đông đối với hòa bình, ổn định, an ninh an toàn hàng hải ở khu vực, đặc biệt là những diễn biến phức tạp, gây phương hại đến vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của các quốc gia ven biển, trái với luật pháp quốc tế và Công ước Luật biển 1982 của Liên hợp quốc (UNCLOS). Theo đó, các bộ trưởng nhấn mạnh giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình và không sử dụng vũ lực, tôn trọng các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Luật biển 1982 của Liên hợp quốc và tinh thần DOC; các nước cần tôn trọng quyền của các quốc gia ven biển đối với vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa, phù hợp với UNCLOS 1982. Các bộ trưởng đánh giá cao việc ASEAN đã cơ bản hoàn tất tài liệu quan điểm về các thành tố chính của Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC), để từ đó khởi động tham vấn ASEAN-Trung Quốc về COC.

Vấn đề biển Đông, theo AFP, không có trong lịch trình chính thức của ARF nhưng sẽ được một số nước nêu ra một cách không chính thức. Phía Trung Quốc đã lên tiếng “né tránh” khi cho rằng tranh chấp trên vùng biển này chỉ nên được giải quyết trực tiếp giữa các nước có liên quan. Phát ngôn viên ngoại giao Trung Quốc Lưu Vi Dân nói hôm 9-7: “Cuộc họp của các bộ trưởng ngoại giao tại Diễn đàn Khu vực ASEAN là một cơ sở quan trọng để xây dựng lòng tin lẫn nhau và tăng cường hợp tác, nhưng đó không phải là nơi phù hợp để bàn về vấn đề Biển Đông”. Ông Lưu khẳng định Bắc Kinh không muốn vấn đề này được nêu lên khi các bộ trưởng ngoại giao ASEAN gặp những người đồng cấp Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản và các nước khác tại ARF hôm nay.

Giới quan sát nhận xét là một khi ASEAN đồng tâm, đoàn kết giải quyết vấn đề biển Đông thì Trung Quốc khó mà lấn tới, nhưng nếu đàm phán song phương từng nước một với Trung Quốc thì sẽ khó tránh bị chèn ép. Được biết, sau Hội nghị Bộ trưởng ngoại giao ASEAN hôm 10-7, chủ nhà Campuchia cho biết các nước thành viên đã thống nhất những điểm căn bản trong dự thảo về COC. Đạt được một bộ quy tắc ứng xử nhằm giải quyết hòa bình các tranh chấp trên Biển Đông là mục tiêu hàng đầu của ASEAN. Philippines, quốc gia đang trong cuộc đối đầu với Trung Quốc ba tháng qua trên một bãi cạn, đang đi đầu vận động ASEAN thống nhất lập trường khi bàn COC với Trung Quốc.