Hai nhà lãnh đạo Nga - Mỹ gặp nhau tại Moscow tháng 7-2009

Ông Obama từng đưa ra cam kết Mỹ muốn "một thế giới không vũ khí hạt nhân" tại Prague vào tháng 4 năm ngoái. Để thực hiện cam kết, ông đã thảo luận với tổng thống Nga về kế hoạch giảm mạnh kho vũ khí hạt nhân của hai nước vào tháng 7 năm ngoái. Hai nhà lãnh đạo định thời hạn tháng 12-2009 là mốc cuối cùng để có một thỏa thuận.Tuy nhiên, thời hạn này đã không đạt được vì nhiều lý do, trong đó có bất đồng giữa hai bên trong việc xác nhận sự tuân thủ của mỗi bên, chia sẻ số liệu đo lường từ xa và giới hạn các chương trình phòng thủ tên lửa.

Giờ đây thì hai Tổng thống Nga - Mỹ đã gần như nhất trí về một văn bản quy định cắt giảm đầu đạn hạt nhân. Tổng thống Obama ngày 24-3 đã gặp các Thượng nghị sĩ John Kerry và Richard Lugar, hai nhân vật kỳ cựu của đảng Dân chủ và Cộng hòa tại Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, để thông báo về diễn biến mới xung quanh hiệp ước.Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Lavrov thông báo hiệp định gồm 20 trang và có một nghị định thư mở rộng kèm theo. Tổng thống Mỹ Barack Obama và Tổng thống Nga Dmitry Medvedev sẽ điện đàm trong những ngày tới để chốt lại thời gian và địa điểm ký hiệp ước. Tuy nhiên, Giới chức Czech đã thông báo thủ đô Prague của họ sẽ là nơi Nga và Mỹ ký kết hiệp định mới.

Hiệp ước mới sẽ thay thế Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược (START-1) được hai bên ký năm 1991 và đã hết hạn vào tháng 12-2009.Hiệp ước cũ quy định mỗi bên duy trì số đầu đạn hạt nhân chiến lược ở mức 1.700 đến 2.200. Còn theo hiệp ước mới, con số này dự kiến được giảm thêm nữa xuống còn khoảng 1.500.Hiệp ước mới cũng quy định giảm số phương tiện phóng chiến lược, tên lửa và bom mang đầu đạn hạt nhân của mỗi bên.Theo ước tính của các chuyên gia vũ khí hạt nhân, Mỹ hiện có khoảng 2.150 vũ khí hạt nhân chiến lược đã triển khai và Nga có khoảng 2.600. Ngoài ra, Mỹ còn có khoảng 2.600 đầu đạn dự trữ và 500 vũ khí hạt nhân phi chiến lược.

Theo các nhà phân tích, thỏa thuận đạt được là thành quả quan trọng nhất cho đến nay trong nỗ lực của Tổng thống Obama nhằm "cài đặt lại" quan hệ với Nga.Hiệp ước được mong đợi sẽ "mở đường" cho một nỗ lực nữa với phạm vi rộng hơn nhằm cắt giảm vũ khí trong thời gian còn lại của nhiệm kỳ tổng thống của ông Obama. Một khía cạnh quan trọng của hiệp ước mới là nó bao gồm một cơ cấu pháp lý nhằm xác minh sự tuân thủ của mỗi bên, điều khoản không có trong hiệp ước cũ. Trên khía cạnh quốc tế, nếu Nga và Mỹ chưa ký được hiệp ước mới thì một loạt nước sẽ có cớ công khai ý định phát triển vũ khí hạt nhân.

Tuy nhiên, hiệp ước mới chỉ có hiệu lực nếu được quốc hội của cả hai nước phê chuẩn. Tuy nhiên, sau khi thực hiện hiệp ước, Nga và Mỹ vẫn còn nhiều vũ khí hạt nhân - gồm cả những đầu đạn đã được triển khai và đang được cất trong kho.