Việc kết hôn giữa phụ nữ Việt Nam với người nước ngoài có chiều hướng tăng nhanh

Những con số báo động

10 năm trở lại đây, việc kết hôn giữa phụ nữ Việt Nam với người nước ngoài có chiều hướng tăng nhanh. Đặc biệt tại Hải Phòng, theo số liệu của Sở LĐ-TB&XH: Năm 2000 có 172 phụ nữ Hải Phòng kết hôn với người nước ngoài. Đến các năm 2005-2008, số lượng tăng nhanh, cụ thể: năm 2005 có 757 trường hợp, năm 2006 có 1.157 trường hợp, năm 2007 có 941 trường hợp, năm 2008 có 836 trường hợp. Hầu hết các cô dâu Việt chưa học hết lớp 12, gia đình khó khăn.

Thủy Nguyên là một trong hai địa phương có đông phụ nữ lấy chồng nước ngoài nhất thành phố. Theo thống kê chưa đầy đủ, đến nay huyện Thủy Nguyên có khoảng 1.340 phụ nữ lấy chồng Trung Quốc (chưa kể hàng trăm phụ nữ khác lấy chồng Hàn Quốc, Đài Loan), trong đó đáng kể nhất là xã Lập Lễ với 670 phụ nữ lấy chồng nước ngoài.

Do trình độ văn hóa thấp, ít hiểu biết về pháp luật và tâm lý muốn tìm một cuộc sống sung sướng, an nhàn nên họ bị bọn tội phạm lợi dụng lừa gạt bán sang Trung Quốc làm vợ bất hợp pháp của những ông già hoặc người nghèo không lấy được vợ ở nước sở tại, sống khổ cực ở miền núi, vùng sâu vùng xa. Đến giờ chị Đinh Thị H., ở xã Lập Lễ, vẫn không khỏi bàng hoàng khi nghĩ về những năm làm vợ bên xứ người.

Chị H cho biết: Do quá tuổi, được sự giới thiệu của người bạn sang Trung Quốc lấy chồng sẽ được cuộc sống giàu sang nên chị nghe theo sự sắp đặt của bạn. Khi sang đến nơi mới tá hỏa ra mình bị bọn buôn người bán cho một gia đình nông dân nghèo tại tỉnh Quảng Châu, Trung Quốc. Sau nhiều năm chịu cực khổ, chị bế con trốn trở về Việt Nam.

Những năm gần đây, tình trạng phụ nữ trên địa bàn xã Lập Lễ di cư bất hợp pháp sang Trung Quốc đã giảm dần xong xu hướng phụ nữ lấy chồng nước ngoài hợp pháp thông qua môi giới lại tăng lên. Số liệu của Sở Tư pháp cho thấy, từ năm 2001 đến nay, xã Lập Lễ đã có khoảng 670 phụ nữ lấy chồng nước ngoài, chủ yếu là Đài Loan, Hàn Quốc. Số phụ nữ trên kết hôn với người nước ngoài thông qua người nhà hoặc những người đã lấy chồng nước ngoài giới thiệu.

Đa số các chị em không đi học hoặc bỏ học giữa chừng, không có công ăn việc làm ổn định. Khi được hỏi mục đích của việc kết hôn với người nước ngoài, đa số chị em cho rằng một phần do kinh tế, muốn đổi đời, báo hiếu cha mẹ, giúp đỡ gia đình. Một nguyên nhân đáng lo ngại hơn cả là do tâm lý phong trào, vì tò mò tuổi mới lớn… 

Và những hệ lụy

Báo cáo của một số quận, huyện cho thấy, hiện đang phát sinh một số vướng mắc, khó khăn liên quan đến quốc tịch của những trẻ em là con của người Việt với người nước ngoài. Đây là số trẻ đã có quốc tịch nước ngoài hoặc chưa được xác định quốc tịch cụ thể (nước ngoài hay Việt Nam) nhưng theo mẹ (đã ly hôn) hoặc được người mẹ gửi cho ông bà ngoại nuôi ở Việt Nam. Vì vấn đề quốc tịch liên quan đến đăng ký khai sinh, hộ khẩu cũng như các chính sách khác về giáo dục, y tế… nên đối với số trẻ em này gặp rất nhiều khó khăn, chưa có hướng giải quyết.

Bà Phạm Thị Khuê - Phó chủ tịch Hội LHPN huyện Thủy Nguyên cho biết: Thống kê sơ bộ từ năm 2011 đến nay, trên địa bàn toàn huyện có 54 cháu là con của những phụ nữ lấy chồng nước ngoài gửi về nước, trong đó 2/3 cháu đã được làm thủ tục giấy tờ. Hiện tình trạng phụ nữ lấy chồng nước ngoài tại xã Lập Lễ không có xu hướng giảm. Số phụ nữ về nước cũng muốn lấy chồng nhưng không có giấy ly hôn nên phần lớn lại tiếp tục tìm cách đi lấy chồng nước ngoài.

Nhiều chị em đã mang căn bệnh HIV về nước. Nhiều trường hợp cô dâu Việt Nam sang nước sở tại, khi ly hôn hoặc người chồng bị chết, cô dâu chưa nhập được quốc tịch nên đành trắng tay trở về nước. Cá biệt một số cô dâu người Việt Nam qua môi giới bị lừa kết hôn nhưng thực chất là bị bán vào ổ mại dâm, nên sau khi ra nước ngoài đã bị ép phải “tiếp khách”.

Để hạn chế số lượng phụ nữ lấy chồng nước ngoài và các nạn nhân di cư không an toàn trở về tái hòa nhập cộng đồng; từ nguồn kinh phí hỗ trợ của Văn phòng đại diện cao ủy LHQ về người tỵ nạn (UNHCR) tại Hà Nội, Bộ LĐ-TB&XH phối hợp với sở LĐ-TB&XH triển khai xây dựng mô hình, nội dung tuyên truyền nhằm góp phần ngăn ngừa và giảm thiểu các hệ lụy từ việc phụ nữ địa phương kết hôn với người nước ngoài triển khai tại xã Lập Lễ, Thủy Nguyên.

Theo đó, tổ chức các hoạt động truyền thông, tập huấn nâng cao nhận thức của các cấp lãnh đạo, người dân về bình đẳng giới và hôn nhân gia đình có yếu tố nước ngoài, trong đó có vấn đề về quốc tịch; tăng cường hoạt động tư vấn về bình đẳng giới, hôn nhân gia đình và thủ tục xin trở lại quốc tịch Việt Nam, đăng ký khai sinh, hộ tịch cho trẻ em sinh ra ở nước ngoài và được bố mẹ đưa về địa phương sinh sống; phối hợp cơ quan chức năng liên quan để tổ chức lồng ghép công tác dạy nghề, giới thiệu việc làm trong các chương trình dự án… cho các nhóm nữ thanh niên trong độ tuổi kết hôn, phụ nữ là nạn nhân bị buôn bán, phụ nữ do thất bại hôn nhân phải trở về địa phương sinh sống có hoàn cảnh khó khăn nhằm giúp họ ổn định cuộc sống, tránh sự lôi kéo môi giới kết hôn; lập danh sách những hộ gia đình có con em đi lấy chồng người nước ngoài và những phụ nữ li hôn trở về địa phương sinh sống để theo dõi, quản lý; phát hiện, can thiệp giúp đỡ kịp thời…